Analytisch versus holistisch beoordelen

Ben jij een doorgewinterde docent en jongleer je met toetsvormen en beoordelingsmethoden alsof het niets is, maar ben je nog op zoek naar wat inspiratie? Of ben je eerder een toevallige passant en hoor je het in Keulen donderen bij sommige van de vaktermen die je op deze website tegenkomt? In beide gevallen ben je aan het juiste adres! Met het ABC van toetsen en beoordelen bieden we een mooi overzicht van verschillende toets- en beoordelingsmethoden, verklaren we vakjargon en wetenschappelijke termen in mensentaal en vullen we aan met enkele literatuursuggesties voor wie graag verder leest. In deze blogpost bespreken we analytisch versus holistisch beoordelen.

Competenties zijn door hun complexiteit veel moeilijker te beoordelen dan kennis. Hoe beoordeel je bijvoorbeeld schrijfopdrachten, presentaties, portfolio’s of beeldende werken? Om de kwaliteit van zulke complexe opdrachten te proberen vatten in een waardeoordeel, kunnen docenten gebruikmaken van een reeks verschillende beoordelingsmethoden. We bespraken eerder al de absolute versus comparatieve beoordelingsmethoden. Vandaag hebben we het over analytisch versus holistisch beoordelen.

Analytische beoordelingsmethoden

Bij analytische beoordelingsmethoden gaat men ervan uit dat de kwaliteit van een werkstuk bepaald wordt door de kwaliteit van de verschillende deelaspecten van de competentie. Deze deelaspecten worden dan vooraf vastgelegd in een criterialijst of een rubric. Tijdens het beoordelen zal de docent de taak per deelaspect een score geven. Door vervolgens een (gewogen) som van de deelscores te nemen wordt de eindscore bepaald.

Hoewel criterialijsten en rubrics een houvast bieden voor de beoordelaar, zijn ze toch niet altijd even betrouwbaar als we zouden willen. Je kent vast wel het gevoel dat de eindscore, nadat je je door een ellenlange criterialijst hebt geworsteld, toch niet helemaal overeenkomt met hoe jij de kwaliteit van het werk inschat. Dat komt omdat complexe taken vaak niet te vatten zijn in een té strak gestroomlijnd beoordelingskader. Onderzoek stelt namelijk vast dat er vaak een overlap is tussen de aspecten die moeten worden onderscheiden. Dat maakt het beoordelen moeilijk én inefficiënt.

Holistische beoordelingsmethoden

Bij holistische beoordelingsmethoden, daarentegen, is men ervan overtuigd dat de deelaspecten van de te beoordelen competentie net zo hard samenhangen dat je ze moeilijk apart kan beoordelen. Bijgevolg beoordeelt men de taak in zijn geheel, zonder daarbij gebruik te maken van criterialijsten of rubrics. Hierbij is van belang dat je als beoordelaar vertrouwt op je eigen expertise. Automatisch neem je dan meerdere criteria in acht. Ook de criteria die niet expliciet gemaakt worden in een criterialijst. Een voorbeeld van een holistische beoordelingsmethode is comparatief beoordelen.

Meer lezen?

Lesterhuis, M., Donche, V., De Maeyer, S., Van Daal, T., Van Gasse, R., Coertjens, L., … & Van Petegem, P. (2015). Competenties kwaliteitsvol beoordelen: brengt een comparatieve aanpak soelaas?. Tijdschrift voor hoger onderwijs. -Deventer, 1983, currens, 33(2), 55-67.

Pulles, T., Den Ouden, H., Herrlitz, W. en Van den Bergh, H. (2013) ‘Kan een meerkeuzetoets bijdragen aan het meten van schriftelijke taalvaardigheid?’ Levende talen tijdschrift, 14(2), 31-41.

Van Petegem, P. & Vanhoof, J. (2002). Evaluatie op de testbank. Een handboek voor het ontwikkelen van alternatieve evaluatievormen. Mechelen: Wolters Plantyn.