Feedbackgeletterdheid

Je feedbackproces staat als een huis. Je hebt goede mogelijkheden gecreëerd voor je studenten om feedback te gebruiken om hun werk te verbeteren. Nu is het ook aan de student om gebruik te maken van al die mogelijkheden. Studenten zouden zo veel kunnen leren, maar staan ze wel open om feedback te ontvangen? Nemen ze de feedback van peers wel serieus? En lukt het ze om een goede vervolgstap te zetten naar aanleiding van de feedback? Grote kans dat er nog wat werk te verzetten is. Het concept feedbackgeletterdheid kan hierbij helpen.

Wat is feedbackgeletterdheid?

Feedback is een proces waar zowel de student als de docent een rol in speelt. Om dit proces goed te laten verlopen zul je feedback goed moeten kunnen lezen, interpreteren en gebruiken. Dit geldt voor zowel studenten als docenten. Voor studenten wordt feedbackgeletterdheid gedefinieerd als de inzichten, capaciteiten en de gemoedstoestanden (disposities) die nodig zijn om informatie te begrijpen en deze te gebruiken om werk- of leerstrategieën te verbeteren¹. 

Ook voor docenten is het belangrijk om feedbackgeletterd te zijn, maar de definitie voor docenten is iets uitgebreider. Docenten zullen op verschillende niveaus (van onderwijsontwerp tot de interactie met de student) het feedbackproces effectief moeten kunnen vormgeven². Dat klinkt misschien nogal ingewikkeld. Hoe doe je dit dan? Om tot een antwoord te komen op deze vraag duiken we eerst in de feedbackgeletterdheid voor studenten, waarna we ingaan op feedbackgeletterdheid bij docenten. We geven vervolgens concrete tips mee voor het bevorderen van feedbackgeletterdheid.

Feedbackgeletterdheid bij studenten

In de literatuur bestaan verschillende beschrijvingen van eigenschappen die feedbackgeletterde studenten zouden bezitten¹,⁵. De bekendste beschrijving zet feedbackgeletterdheid bij studenten uiteen in de volgende vier elementen¹:

• Studenten waarderen feedback: studenten begrijpen en waarderen feedback en zien in dat zij een actieve rol hebben in het feedbackproces. Ze begrijpen dat feedback verschillende vormen kan aannemen.
• Studenten maken goede inschattingen: studenten ontwikkelen de capaciteit om goed een inschatting te kunnen maken van de kwaliteit van hun eigen werk en dat van anderen.
• Studenten kunnen omgaan met emotie: studenten worden niet defensief bij kritische feedback en durven proactief feedback te vragen om zichzelf te blijven verbeteren.
• Studenten ondernemen actie: studenten ontwikkelen strategieën om actief met feedback aan de slag te gaan.

Afbeelding 1: vier elementen van feedbackgeletterdheid

Hoe ben jij een goed voorbeeld van feedbackgeletterdheid?

Hoe zit het dan met feedbackgeletterdheid bij docenten? Als eerste valt te concluderen dat docenten bovenstaande gedragingen ook moeten laten zien in hun eigen feedbackpraktijk⁶. Hoe kan je anders van studenten verwachten dat zij feedbackgeletterdheid ontwikkelen? Als je zelf nog ‘vastzit’ in het idee dat feedback iets is dat je geeft aan een student en daarmee de kous af is, wordt het natuurlijk lastig om studenten te leren dat feedback een proces is waar zij ook een aandeel in hebben. Of als je zelf defensief reageert op feedback van studenten, kan je dan van hen verwachten dat zij openstaan voor jouw feedback?

Van docenten wordt nog iets meer verwacht dan het goede voorbeeld geven, zij ontwerpen immers ook het onderwijs. Op basis van onderzoek wordt een aardige lijst genoemd aan competenties die docenten zouden moeten bezitten om feedbackgeletterdheid goed te kunnen ontwikkelen². Er wordt een onderscheid gemaakt tussen het macroniveau, waarin je vakoverstijgend werkt aan feedbackgeletterdheid, en het microniveau, waarin je individuele feedback juist formuleert. Voor de volledige lijst verwijzen we naar het onderzoek zelf² en dit blogartikel.

De lijst met competenties is afgeleid van verschillende onderzoeken naar goede feedbackpraktijken en de activiteiten die docenten hierin uitvoeren. Het is dus ook niet per se gezegd dat één docent al deze competenties zou moeten bezitten, als je met elkaar maar kan komen tot een omgeving waarin feedbackgeletterdheid bevorderd wordt.

Stimuleer feedbackgeletterdheid

Allemaal leuk en aardig, maar dit is nogal een lijst van zaken waar je rekening mee moet houden. Hoe doe je dit dan allemaal op een heel praktisch niveau? Het eerlijke antwoord is dat daar nog niet altijd duidelijkheid over is⁶. Het blijkt dat feedbackgeletterdheid ontwikkelen contextafhankelijk is en er dus ook niet één recept bestaat om het proces goed vorm te geven⁷. Als het op het onderwijsontwerp aankomt worden de volgende principes in ieder geval als belangrijk gezien⁷:

• Zorg voor een bewust ontwerp waarin je ervoor zorgt dat studenten het hele feedbackproces kunnen doorlopen. In dit blogartikel lees je over hoe een effectief feedbackproces eruit ziet;
• Zorg dat studenten in interactie genoeg kunnen oefenen met feedback geven en ontvangen. Oefenen doet leren;
• Feedbackgeletterdheid ontwikkelen gaat altijd door. Bekijk de ontwikkeling dus ook vakoverstijgend. Heb aandacht voor nieuwe contexten waarin misschien iets extra’s geleerd moet worden zoals in stages;
• Inzicht in de progressie van studenten rondom hun feedbackgeletterdheid is essentieel om goed aan te sluiten bij behoeften. Zoek naar mogelijkheden om die progressie te monitoren.

Praktische handvatten

Er zijn onderzoekers die al meer praktische handvatten bieden. Specifiek op het bevorderen van feedbackgeletterdheid bij studenten zijn er concrete ideeën te vinden. Om studenten te ondersteunen in het vragen om feedback is bijvoorbeeld per type feedbackvraag een acronym bedacht om studenten betere vragen te laten stellen⁸. In plaats van ‘is het zo goed’ te vragen, zet je studenten ertoe aan om zelf hun rol te pakken in het feedbackproces (zie afbeelding 2). Voor meer van dit soort concrete tips is het aan te raden dit artikel eens te lezen. 

Afbeelding 2: uit poster ‘vraag beter om feedback’

In andere onderzoeken worden ook voorbeelden gedeeld die gaan over het verwerken van feedbackinformatie en het ondernemen van actie. Een mooi voorbeeld is feedbackverwerking door studenten een actieplan te laten maken⁷. In een actieplan geven studenten bijvoorbeeld aan welke feedback ze hebben gekregen, hoe ze omgegaan zijn met onduidelijkheden of tegenstrijdigheden in de feedback, en welke vervolgstap ze gaan nemen om hun werk te verbeteren.

Feedbackgeletterdheid bevorderen met Comproved

In Comproved zijn verschillende functionaliteiten ingebouwd om de feedbackgeletterdheid van studenten te helpen bevorderen. Zo kan je ervoor zorgen dat studenten een feedbackvraag stellen bij het inleveren van hun werk, waarop alle feedbackgevers eenvoudig kunnen reageren als zij werken vergelijken. Ook hebben we het maken van een actieplan ingebouwd in de tool. Studenten maken een actieplan gebaseerd op de feedback van meerdere peers en/of docenten. Studenten kunnen het actieplan gebruiken om hun werk verder te verbeteren, en het plan in een mogelijk portfolio opnemen om te laten zien welke ontwikkeling ze doormaken in hun feedbackgeletterdheid. Met Comproved nemen we je dus al een deel van het proces uit handen. Meer weten over hoe dit werkt? Lees hier verder.

Disclaimer

Als laatste nog een belangrijke kanttekening. Onderzoek naar feedbackgeletterdheid is relatief nieuw. Het concept lijkt het eerst te zijn genoemd in de literatuur in 2012, waarna er pas de laatste jaren echt veel over wordt gepubliceerd. De meeste onderzoeken richten zich vooral nog op het verzamelen van ervaringen en ontwikkeling van modellen en theorie. Dit is een belangrijke eerste stap. Het daadwerkelijk vaststellen van de invloed van feedbackgeletterdheid op bijvoorbeeld leerprestaties of motivatie lijkt nog niet zo makkelijk, alleen al omdat er nog maar recent (kwantitatieve) instrumenten ontwikkeld worden om feedbackgeletterdheid te meten. Kortom: feedbackgeletterdheid heeft een boel potentie om het feedbackproces beter te laten verlopen, maar blijf kritisch lezen als het gaat over hoe dit dan precies zou moeten. Passen de ideeën binnen je eigen context? Gezien de grote interesse voor het onderwerp staat het in ieder geval vast dat er nog veel meer praktische handvatten gaan komen.

Literatuur

¹Carless, D., & Boud, D. (2018). The development of student feedback literacy: enabling uptake of feedback. Assessment & Evaluation in Higher Education, 43(8), 1315–1325. https://doi.org/10.1080/02602938.2018.1463354 

²Boud, D. & Dawson, P. (2023). What feedback literate teachers do: an empirically-derived competency framework. Assessment & Evaluation in Higher Education, 48(2), 158-171. https://doi.org/10.1080/02602938.2021.1910928 

³Nieminen, J. H., & Carless, D. (2023). Feedback literacy: A critical review of an emerging concept. Higher Education, 85, 1381-1400. https://doi.org/10.1007/s10734-022-00895-9   

⁴Sutton, P. (2012). Conceptualizing feedback literacy: knowing, being, and acting, Innovations in Education and Teaching International, 49(1), 31-40. https://doi.org/10.1080/14703297.2012.647781  

⁵Molloy, E., Boud, D., & Henderson, M. (2020). Developing a learning-centred framework for feedback literacy. Assessment & Evaluation in Higher Education, 45(4), 527-540. https://doi.org/10.1080/02602938.2019.1667955   

⁶Little, T., Dawson, P., Boud, D., & Tai, J. (2024). Can students’ feedback literacy be improved? A scoping review of interventions. Assessment & Evaluation in Higher Education, 49(1), 39-52. https://doi.org/10.1080/02602938.2023.2177613 

⁷Malecka, B., Boud, D., & Carless, D. (2022). Eliciting, processing and enacting feedback: mechanisms for embedding student feedback literacy within the curriculum. Teaching in Higher Education, 27(7), 908-922. https://doi.org/10.1080/13562517.2020.1754784   

⁸De Kleijn, R. A. M. (2023). Supporting student and teacher feedback literacy: an instructional model for student feedback processes. Assessment & Evaluation in Higher Education, 48(2), 186-200. https://doi.org/10.1080/02602938.2021.1967283