Wat is comparatief beoordelen?

Waarom het beoordelen van complexe vaardigheden zo moeilijk is, lees je in dit artikel. Het goede nieuws is dat er een alternatieve beoordelingsmethode bestaat die beter aansluit bij de werking van het menselijke brein. Hoe neem je van nature uit immers beslissingen? Inderdaad: door het maken van vergelijkingen. En dat is precies wat je met comparatief beoordelen doet.

Als je bijvoorbeeld schoenen gaat kopen, is de kans klein dat je naar een schoenwinkel stapt met een uitgetypte criterialijst waarop je alle schoenen gaat beoordelen. Wat je eerder zult doen, en zonder erbij na te denken, is paarsgewijs vergelijken: schoenparen onderling of dat ene paar schoenen met een ideaalbeeld in je hoofd.

Als leerkrachten en docenten beoordelen, doen ze hetzelfde. Geef hun één taak, en het is moeilijk om een kwaliteitsinschatting te maken. Bied hun taken in paren aan, vraag om deze met elkaar te vergelijken en jawel: ze antwoorden moeiteloos op de vraag welk werkstuk het beste is van de twee. Door hun expertise zien ze snel welk opiniestuk beter beargumenteerd is, welk bronnenonderzoek diepgaander is uitgevoerd of welk beeldend werk getuigt van meer originaliteit.

Comparatief beoordelen is vergelijkingen maken

En dat doe je bijna zonder erbij na te denken. Zo is het onbegonnen werk om in te schatten op welke hoogte een overvliegend vliegtuig vliegt. Maar als er twee vliegtuigen overvliegen, zie je snel welke van de twee het hoogst in de lucht hangt. Volgens hetzelfde principe beoordeel je werkstukken dus niet als losse producten, maar in relatie tot elkaar. Uit twee taken kies je telkens de beste. Door alle producten op deze manier paarsgewijs te vergelijken, kom je tot een rangorde van ‘minst goed’ naar ’topper’.

Comparatief beoordelen is de tegenhanger van absoluut beoordelen

Bij absoluut beoordelen kijk je naar één taak, bij comparatief beoordelen situeer je de taak ten opzichte van andere taken. Daarnaast kies je met comparatief beoordelen ook voor een holistische aanpak. De taak wordt namelijk in zijn geheel beoordeeld. Dit in tegenstelling tot analytische methodes die meestal werken met criterialijsten: een werkstuk wordt tot in detail geanalyseerd door deelaspecten en deelcompetenties te bekijken.

Comparatief beoordelen weerspiegelt de consensus tussen beoordelaars

En dat zonder ellenlange discussies, maar gewoon door het statistisch model (Bradley-Terry-Luce) achterliggend aan de methode. Dat berekent een kwaliteitsschaal van mindere naar betere kwaliteit. Het is ook snel duidelijk welke beoordelaars afwijken van de consensus, dus wie vaak anders kiest, én over welke producten de meningen sterk verdeeld zijn. Dat levert nuttige informatie op die verder uitgediept kan worden.