Leren van vergelijken

Studenten gaan aan de slag met een nieuwe opdracht. Ze vragen je: ‘Mogen we een voorbeeld?’ Eerdere ervaringen met het delen van een voorbeeld hebben je geleerd dat studenten dan vooral het voorbeeld gaan kopiëren. Eigenlijk wil je dus liever geen voorbeeld delen, want er zijn meerdere manieren waarop je de opdracht goed kan uitvoeren. Tegelijk begrijp je ook wel dat ze om een voorbeeld vragen. Wat nu? 

Mensen zijn van nature vaak aan het vergelijken om iets te leren. Van het kopen van een nieuw product tot het inschatten van je prestatie: als je referentiemateriaal hebt kan je een beter beeld vormen van de kwaliteiten en verbeterpunten van werk. Toch wordt vergelijken niet vaak expliciet gebruikt als leerstrategie in het onderwijs. En dat terwijl het onderzoek dat er tot nu toe is laat zien dat vergelijken een heel groot leerpotentieel heeft¹,². We vertellen je over de kracht van leren van vergelijken en presenteren een tool waarmee je meteen met vergelijken aan de slag kan. 

De theorie achter vergelijken

Vanuit de cognitieve psychologie wordt al jaren onderzoek gedaan naar het gebruik van vergelijkingen om nieuwe concepten of relaties tussen concepten aan te leren. Wil je iets nieuws leren, dan werkt vergelijken beter dan alleen een uitleg¹. Bijvoorbeeld: als je voor het eerst een plaatje van een hond ziet, weet je nog niet wat zo’n hond specifiek een hond maakt. Het heeft vier poten, een kop en een staart, maar dat heeft een kat ook. Als je leert wat een hond is door twee plaatjes van honden te vergelijken, focussen je hersenen zich op de gelijkenissen tussen de twee plaatjes. Je vormt dan een abstracter beeld van een hond in je hoofd. Zie je vervolgens een nieuw plaatje, dan kun je door het vergelijken makkelijker identificeren of je te maken hebt met een hond of niet. 

Het voorbeeld met de hond is natuurlijk behoorlijk simpel. Toch blijkt vergelijken ook voor ingewikkeldere leertaken effectief, zoals berekeningen in de wiskunde of effectieve gespreksvoering. Door vergelijken worden studenten aangemoedigd zelf op een betekenisvolle manier met leermateriaal te werken. Ook kunnen vergelijkingen ervoor zorgen dat studenten echt willen begrijpen wat gelijkenissen in verschillende materialen precies zijn, waardoor op een dieper niveau wordt geleerd¹. Daarnaast werkt leren van vergelijken voor leerlingen of studenten van allerlei leeftijden en expertiseniveaus¹. Vergelijken is in veel verschillende situaties interessant. 

Vergelijken en interne feedback

Sinds een paar jaar hebben feedbackonderzoekers de kracht van vergelijken ook ontdekt, waarna er een aparte stroom publicaties op gang is gekomen over wat studenten kunnen leren van vergelijken. Feedbackonderzoekers zijn dit leermechanisme interne feedback gaan noemen. Interne feedback wordt gedefinieerd als de nieuwe kennis die studenten genereren als ze hun huidige kennis en competentie vergelijken met referentie-informatie². 

Interne feedback gaat nog steeds over leren van vergelijken, maar eigenlijk wordt door feedbackonderzoekers gezegd dat tijdens het vergelijken feedback wordt gegenereerd en daar vervolgens uit wordt geleerd. Door vanuit het perspectief van interne feedback naar vergelijken te kijken kan je weer op een andere manier nadenken over het leerpotentieel dat vergelijken heeft. Zo benoemen de onderzoekers dat vergelijken er misschien voor kan zorgen dat studenten zelf hun eigen feedback kunnen formuleren, in plaats van dat docenten of medestudenten dit voor ze doen. Recent onderzoek lijkt dit idee te ondersteunen²,³,⁴. 

Toch zijn er nog wat zaken om rekening mee te houden. Om het leerpotentieel van vergelijken ten volle te benutten zul je als docent het vergelijken bewust en expliciet moeten inzetten. Op basis van het beschikbare onderzoek geven we een paar tips die tot de beste leerresultaten leiden¹,². 

1. Denk na over welk vergelijkingsmateriaal je aanbiedt

Studenten vergelijken met eigen werk

Wil je studenten laten vergelijken, dan kan dat vergelijkingsmateriaal van alles zijn. In het onderzoeksgebied over interne feedback wordt vooral gesproken over het genereren van feedback als studenten hun eigen werk vergelijken met andere informatiebronnen². Die andere informatiebronnen kunnen van alles zijn: Denk aan een opdrachtbeschrijving, een rubric, maar ook voorbeeldwerken of werken van peers. Deze (voorbeeld)werken kunnen vervolgens nog verschillen in kwaliteit en inhoud. Werken van verschillende kwaliteit en met wat verschillen in inhoud zorgen voor zo veel mogelijk interne feedback bij studenten². 

Studenten vergelijken andere werken

Vanuit de cognitieve psychologie leren we dat er ook geleerd wordt van vergelijkingen van andere werken dan het eigen werk. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het vergelijken van meerdere uitgewerkte opdrachten van andere studenten. Het is ook mogelijk verschillende soorten informatie met elkaar te vergelijken, zolang deze over dezelfde vaardigheid gaan. Werken die verschillen in inhoud, maar wel om dezelfde vaardigheid gaan, kunnen ook goed met elkaar worden vergeleken om meer grip te krijgen op bijvoorbeeld de criteria van een opdracht⁵.

Het blijkt voor het leereffect ook niet per se uit te maken of vergelijkingsmateriaal simpel of ingewikkelder van aard is. Vanuit het onderzoek bestaan er wel voorzichtige aanwijzingen dat studenten baat kunnen hebben bij wat sturing als je echt ingewikkelde vergelijkingsmaterialen aanbiedt. In zo’n geval kunnen studenten zich namelijk gaan focussen op irrelevante details¹. Vertel studenten dan bijvoorbeeld waar ze op kunnen letten tijdens het vergelijken. 

2. Vergelijk meerdere informatiebronnen tegelijkertijd

De manier waarop je vergelijkingen inzet maakt uit voor het leereffect van die vergelijkingen. Stel, je laat twee (voorbeeld)werken van studenten achter elkaar zien en bespreekt deze elk afzonderlijk. Hiervan leert een student al wel, maar onderzoek laat zien dat je de werken beter direct naast elkaar kunt vergelijken¹,². Hoe directer de vergelijking, hoe dieper de student in de overeenkomsten (en verschillen) van die werken kan duiken⁵. 

Ga je nog een stap verder, dan wil je er eigenlijk voor zorgen dat studenten vaker dan één keer zo’n vergelijking kunnen maken. Meerdere vergelijkingen lijken te zorgen voor uitgebreidere en meer gedetailleerde interne feedback⁶. Ook blijkt het ordenen van werken van minst goed naar best voor rijkere interne feedback te kunnen zorgen². 

3. Laat studenten actief nadenken over de gelijkenissen tussen werken

In zo’n vergelijkingsproces is het belangrijk dat studenten actief met de informatiebronnen aan de slag gaan en expliciteren wat ze doen als ze vergelijken. Hierdoor kunnen studenten de informatie bijvoorbeeld gebruiken om hun eigen werk te verbeteren². Als je studenten actief aan de slag laat gaan, laat ze dan wel vooral de gelijkenissen tussen de informatiebronnen benoemen. Studenten alleen vragen om gelijkenissen te expliciteren blijkt effectiever dan ze te vragen (ook) verschillen te benoemen¹. Door naar gelijkenissen te zoeken komen verschillen ook aan het licht. 

Praktisch aan de slag

Wil je zelf aan de slag met vergelijken? Een van de onderzoekers naar interne feedback verwijst al naar een onderzoek dat met onze comparing-tool Comproved is uitgevoerd². Comproved is gebaseerd op 10 jaar wetenschappelijk onderzoek naar vergelijkend beoordelen. We bieden met Comproved een heel toegankelijke en intuïtieve tool om het leren uit vergelijken makkelijk te organiseren.

Er zijn meerdere manieren waarop je met Comproved kan werken. Upload bijvoorbeeld vergelijkingsmateriaal zoals voorbeeldwerken waar studenten gelijkenissen uit kunnen formuleren. Zo bevorder je ook het kwaliteitsbesef bij studenten. Daarnaast kan Comproved ook ingezet worden voor peerassessments. Studenten uploaden hun werk anoniem en vergelijken elkaars werk. Hierbij geven ze elkaar feedback elke keer als ze vergelijken, waarmee dus ook het geven van feedback al rijke interne feedback kan genereren. Door al vergelijkend holistisch feedback te formuleren, focussen studenten zich bijvoorbeeld bij schrijftaken meer op hogere orde aspecten van een tekst, zoals inhoud en structuur⁷. 

Na het vergelijken eindigen de werken van studenten op een rangorde. Studenten hebben vervolgens (anoniem) inzicht in elkaars werk, maar ook op alle feedback van elkaars werk. Een heleboel informatie waarvan studenten ook kunnen leren, bijvoorbeeld door de feedback op werk van peers te vergelijken met het eigen werk. Om de feedback te verwerken, schrijven studenten in Comproved een actieplan waarin ze expliciteren wat hun vervolgstappen worden op basis van de feedback. Wil je eens zien hoe de tool eruit ziet? Lees verder over de tool op de website. Met onze expertise in vergelijkend beoordelen denken we graag met je mee. Aarzel niet ons te contacteren. 

Literatuur

¹Alfieri, L., Nokes-Malach, T. J., & Schunn, C. D. (2013). Learning through case comparisons: A meta-analytic review. Educational Psychologist, 48(2), 87–113. https://doi.org/10.1080/00461520.2013.775712

²Nicol, D. (2021). The power of internal feedback: exploiting natural comparison processes. Assessment & Evaluation in Higher Education, 46(5), 756-778. https://doi.org/10.1080/02602938.2020.1823314 

³Nicol, D., & McCallum, S. (2020). Making internal feedback explicit: exploiting the multiple comparisons that occur during peer review. Assessment & Evaluation in Higher Education, 47(3), 424-443. https://doi.org/10.31234/osf.io/ksp2v 

⁴Nicol, D., & McCallum, S. (2022). Making internal feedback explicit: exploiting the multiple comparisons that occur during peer review. Assessment & Evaluation in Higher Education, 47(3), 424-443. https://doi.org/10.1080/02602938.2021.1924620 

⁵Lipnevich, A. A., McCallen, L. N., Miles, K. P., & Smith, J. K. (2014). Mind the gap! Students’ use of exemplars and detailed rubrics as formative assessment. Instructional Science, 42(4), 539–559. https://doi.org/10.1007/s11251-013-9299-9 

⁶Gentner, D., Loewenstein, J., & Thompson, L. (2003). Learning and transfer: A general role for analogical encoding. Journal of Educational Psychology 95(2), 393–408. https://doi.org/10.1037/0022-0663.95.2.393 

⁷Bouwer, R., Lesterhuis, M., Bonne, P., & De Maeyer, S. (2018). Applying criteria to examples or learning by comparison: effects on students’ evaluative judgment and performance in writing. Frontiers in Education (3), 86. https://doi.org/10.3389/feduc.2018.00086